“Kırık Cam Teorisi” ABD’li suç psikologu Philip Zimbardo’nun 1969’da yaptığı bir çalışmadan yola çıkılarak geliştirilmiştir. Zimbardo, suç oranının yüksek olduğu, fakir Bronx ve daha yüksek yaşam standardına sahip Palo Alto bölgelerine birer 1959 model otomobil bıraktı. Araçların plakası yoktu, kaputları aralıktı. Sonuçta Bronx’taki otomobil üç gün içinde baştan aşağıya yağmalandı. Diğerine ise bir hafta boyunca kimse dokunmadı.
Ardından Zimbardo ve iki öğrencisi ‘sağ kalan’ otomobilin yanına gidip çekiçle kelebek camını kırdı. Daha ilk darbe indirilmişti ki çevredeki zengin ve beyazlar da olaya dâhil oldu. Birkaç dakika sonra otomobil kullanılmaz hale gelmişti. “Demek ki” diyordu Zimbardo, “İlk camın kırılmasına ya da çevreyi kirleten ilk duvar yazısına izin vermemek gerek. Aksi halde kötü gidişatı engelleyemeyiz.”
Kurum Kültürü
Kültür her zaman kolektif bir fenomendir ve sosyal oyunun yazılı olmayan kurallarından oluşur.
– Kurumun mirasını taşıyan iç değerler, inançlar ve temel varsayımlardır.
– Yeniliğin ve değişim kapasitesinin anahtarı niteliğindedir.
– Kurumun bir kriz ve yeniden yapılanma döngüsüne kapılmadan zorlukların üstesinden gelmesi için oldukça önemlidir.
– Verimliliği ve odaklanmayı esneklikle ve katılımla birleştirmek gibi sorunları ele almanın ana nihai yoludur.
– Kurumsal rekabetçiliğin anahtarı rolündedir.
Dünya çapında 2.200’den fazla yönetici ile yapılan araştırmada araştırmaya katılan yöneticilerin %80’inden fazlasının kurum kültürünün başarı için kritik öneme sahip olduğuna inandıkları görülmektedir. Hatta %60’ı kurum kültürünün strateji ve işletme modelinden daha önemli olduğuna inandıklarını belirtmektedir. Bu nedenle kültürün kurumlar için kritik öneme sahip olduğunu söylemek mümkündür.
Küçük İhlaller Büyük Sonuçlar
Gruenert ve Whitaker’e göre “Herhangi bir kurumun kültürü, liderin hoş görmeye istekli olduğu kötü bir davranış biçimiyle şekillenir”. Bu noktada kırık camlar teorisi kurum kültürü açısından önem kazanmaktadır.
Küçük ihlallere müsaade edilmesi bu küçük ihlallerin çok önemli olmadığına inandıran bir atmosfer oluşturmaktadır. Bu ise ilerleyen süreçte bir silsile halinde büyük ihlallere yol açmaya başlar ve bunların da önemsiz olduğu düşünülür. Kurumlar açısından da bu böyledir.
İşe geç gelen bir personel, uygun giyinmemek, çalışma alanını kirletmek gibi küçük ihlaller ileride ortaya çıkabilecek büyük sorunların işaretçisi olabilir. Nitekim Kurum kültürü kurum çalışanları arasındaki sürekli ve karmaşık iletişim ağından ortaya çıkmaktadır. Ortaya çıkan bu küçük kırıklar bu karmaşık sistemin dağılmasına sebep olabilir veya ona karşı bir saygısızlık ortamına dönüşebilir ve kültürün tüm değerlerinin ihlal edilmeye başlanmasına neden olabilir.
“Eğer bir çalışan sürekli olarak iç düzenlemeleri ihlal edebiliyorsa ve diğerleri bu durumun cezasız kaldığını görüyorsa, sonuçta, takım sosyo-psikolojik iklimini kötüleştirecek, gecikmeler, kavgalar vb. başlayacaktır, genel olarak tüm ekibin verimliliği düşecektir” (Petrov ve Rogov, 2015: 139).
Bu nedenle kurum kültürünü etkilemesi muhtemel “kırık camlar” derhal onarılmalı, daha da iyisi camların kırılması en baştan engellenmelidir. Tıpkı kırık camlar gibi kurum değerleri kırılmaya başladığında bu kurum kültürünü tamamen ortadan kaldırabilecek bir boyuta ulaşabilir.
İzolasyonla Başlayın
Kurumlar verimliliği arttırma, sistematikleşme, kalite ve sürekli gözetim sağlayabilmek için kurumlarındaki “kırık camları” izole etmeye çalışmalıdırlar. Kurumlarda küçük düzensizlik ve ihmal belirtileri kurum personeli arasında şiddeti giderek artan bir düzensizlik ve ihmaller silsilesine yol açabilmektedir. Teoriden faydalanılarak alınacak önlemler kurum çalışanları arasında arzu edilen davranışları teşvik edebilir. Nitekim Kurum kültürünün çalışanlarının birbirleriyle ve kurum dışındaki kişilerle olan etkileşimlerini denetlemekte işlevi de söz konusudur.
Kontrolü Elden Bırakmayın
Sponsel, kırık camlar teorisinin bir kurumun tüm alanlarında uygulanabilir bir teori olduğunu savunmaktadır. Ona göre çözülmeyen sorunlar kendilerini tekrar etme eğilimi göstermektedir. Böylelikle yapılan bir hata, bir eksiklik veya ihlal edilen bir kural bir süre sonra standart bir çalışma şekline dönüşebilmektedir. Bu durum kurum çalışanlarının yaptıkları işten daha az gurur duymaya başlayarak üretkenliği ve morali olumsuz yönde
etkiler.
Bu nedenle kurum liderlerinin veya sahiplerinin kurumun günlük işleyişi ve nasıl yürüdüğü hakkında bir kişiliğe sahip olmaları gerektiğini ifade etmektedir. Herhangi bir sorunun hızla tespit edilip çözüme kavuşturulması ancak kurumun titiz ve bilinçli bir şekilde yönetilmesiyle mümkündür. Bir kurumda herhangi bir kırık cam hatta henüz kimsenin fark etmediği kırık bir çatlak dahi tespit edilmesi durumunda bunun hızla düzeltilmesi önemlidir ve bu düzeltmeler geçici önlemler değil köklü düzeltmeler olmalıdır (Sponsel, 2017).
İç Kontrol Mekanizmaları
Kırık camlar teorisine göre topluluk kontrollerinin yıkıldığı alanlar, istilalara karşı savunmasızdır. Böylelikle küçük sayılabilecek etik yanlışlıklara bile göz yumulması kurum kültürü açısından birer kırık camdır. Bu nedenle iç kontrol mekanizmaları oldukça önemlidir.
Etkili bir iç kontrol mekanizması kurabilmek için kurum kültürü iyi yönetilmelidir (Pfister, 2009). Nitekim “Harvard Business Review”de yayımlanan nicel bir araştırmaya göre kendi iç raporlama sistemlerini kullanan kurumlar benzer küçük bilgileri görmezden gelen veya en az kullanan firmalardan daha az maddi dava ile karşıya kalmaktadır (Stubben ve Welch, 2017).
Vandallar
Kurum kültüründe oluşan kırık camlara düzgün ve uzun soluklu çözümler bulunmadığı takdirde “Vandallar” ortaya çıkmaya başlar. Böylelikle bir “saçmalığa tahammül etme” normu oluşur ve bu bir kısır döngü halinde ilerler.
İnsan davranışları sadece sosyo-ekonomik statüden kaynaklanmaz. Genellikle insanlar düzgün işleyen bir düzene saygı gösterme eğilimindedirler. Düzensizliklerin oluştuğu ve bunlara müdahale edilmediğinin fark edilmesiyle birlikte bu saygının ortadan kalkma ihtimali artmaktadır.
Bir cam kırılmış ve tamir edilmiyorsa kimse bunu önemsemiyor ve kimse bununla ilgilenmiyor manasına gelmektedir. Bu ise “diğerini de kırabilirsin” mesajı olarak algılanmaktadır. Herkesin böyle davranacağı iddia edilemez ancak bazılarının böyle davranacağı kesindir. Kurumlar açısından kurum kültürünün bu etkiye maruz kalmaması için yapılması gereken şey ise aşırı katı kurallar koymak değildir. Zira aşırı katı kurallar da birer “kırık cam” olabilirler.
Yapılması gereken küçük sorunlar ortaya çıkmadan veya yayılmadan önce onları tespit ederek çözüme ulaştırmaktır (Dominguez, 2017).
Sonuç
Kurum kültürü ticari, siyasi vb. tüm kurumlar açısından oldukça önemlidir. Yapılan nicel çalışmalar da çoğu yöneticinin bu önemin farkında olduğuna işaret etmektedir. Kırık camlar teorisi ise kriminoloji alanında yoğun kabul gören bir teoridir. Öte yandan teorinin iletişim bilimleri alanını kapsayan çeşitli alanlarda da uygulanabilirliği savunan çalışmalar yapılmaya başlanmıştır.
Bu noktada kurum kültürü açısından ilk camın kırılmasının veya ilk camı kıranın ve onu bu camı kırmaya motive eden güdülerin derhal engellenmesi kurum kültürünün korunması açısından en mantıklı çözüm gibi görünmektedir. Aksi takdirde kurum kültüründe meydana gelen küçük çatlakların kırık camlar teorisin hipotezinde iddia ettiği gibi kurum kültürünün tamamen ortadan kalkmasına sebep olabilecek bir olaylar zincirini ortaya çıkarması muhtemeldir.
Kaynaklar
Adams, Joan, The “Broken Windows” Theory and its Application to Business
Aguirre, D. and Von, Post R., (2013). Culture’s Critical Role in Change Management
On Adaptability of Broken Windows Theory to Corporate Culture
Coffeeandjunk, Theory of Broken Windows: Why The Little Things Matter The Most
Dominguez, Alberto, (2017). The Broken Window Theory in the Business Environment
